Abuztuak 3an, Bastidako Udaletxeko arkupearen sarreran burdinezko xafla inauguratu zen. Xafla honekin omendu nahi izan da,  bai Herria eta bai biztanleak ere, Nafarroako independentzia mantentzeagatik, bai 1512a baino lehen, eta bai ondoren ere.

1283an Bastida herria dagoen lekuan gaztelu bat zegoela ezagutzen da. 1312an Luis Hutin erregeak Bastida hiribildua sortu zuen, eta foruak eman zizkion. Herriaren ondoan Joyeuse ibaia dago, eta merkataritzarako erabili zen. Bastidatik Baionarako kaiara zamalanak ibaiko ontzietan egiten zen; ibaiontziak 4-5mko luzera eta 1mko zabalera zuten, eta azpiko gila laua.

BASTIDA

En los arcos de entrada al Ayuntamiento de Bastide Clairence – Bastida, el pasado 3 de agosto se inauguró una placa de acero en memoria de la bastida que allí existió, y que rinde homenaje  a este pueblo y a sus habitantes que defendieron Nabarra y ayudaron a mantener su independencia tanto durante la guerra de 1512, como también posteriormente.

Se sabe de una fortaleza en 1283, pero fué en 1312 cuando el rey Luis X de Francia y I de Nabarra, el Hutin, fundó y entregó fueros de reconocimiento de Bastida. De sus 2 rios, por el O. el rio Joyeuse, se utilizó para el comercio fluvial del interior de Nabarra por medio de unos barcos de 4 a 5m de largo, 1 m de ancho y de fondo plano, hasta el puerto de Baiona, y de ahí a la mar, para comerciar desde el golfo de Bizkaia.

Xaflaren inaugurazioan, hirurogei inguru pertsonak parte hartu zuten, eta honekin batera Baxe Nafarroak jasotzen duen bigarren xafla izan da. Bastidako alkatea den Léopold Darritchon eta Nafarroa Bizirik ekimeneko 2 ordezkarik hitza hartu zuten, eta 3 hizkuntzetan eskertu zuten bai Bastida herria baita bere biztanleak ere Nafarroako erresumaren historiako une haietan jokatu zuten paperagatik.

Abesbatza eta txelo doinuaz, dantzari bikote batek aurresku bat dantzatu zuen, eta jarraian Bastidako mutiko batek xaflaren textoa euskaraz irakurri zuen. Segidan, Udalak, Nafarroa Bizirik kolektiboarekin batera, ohorezko arnoa eta zeozer jateko eskaini zuten.  Bukatzeko, eguzkitik babestuta arkupetan, Udala, Nafarroa Bizirik ekimena eta herriko biztaleak, bazkari baten elkartu ziren. Arratsaldean, herriko festak jarraitu zuen …

En el acto de inauguración de la placa, se juntaron más de sesenta personas, y se convierte, después de la de Garruze, en la segunda de Baja Nabarra. Tomó la palabra el alcalde de Bastida, Léopold Darritchon, así como 2 representantes de la iniciativa Nafarroa Bizirik, que en euskera, castellano y francés, agradecieron en un sencillo homenaje a este Pueblo, Bastida y a sus habitantes, en ese paso por la historia de Nabarra, en la Merindad de Ultrapuertos.

Con el sonido de un chelo y cantado por un coro, mayoritario de mujeres, una pareja de dantzaris bailaron el aurresku, delante de los representantes y de la placa. Después de la lectura de la placa en euskera a cargo de un niño de la Ikastola, se reailzaron las fotos de rigor. El Ayuntamiento y el colectivo de Nafarroa Bizirik, ofrecieron un aperitivo a todos los congregados y vecinos. Para terminar, se reunieron en una mesa bajo el portico, resguardados del sol, donde se celebró una comida y en la que tomaron parte el Ayuntamiento, vecinos y el colectivo de Nafarroa Bizirik.

Colaboración entre Nafarroa Bizirik y La Bastide-Clairence

«La colocación de una Estela conmemorativa se celebró en un ambiente muy auténtico,» dice Véronique Sallaberry-Auzi, teniente de alcalde de La Bastide-Clairence (Baja Navarra). El sábado, 3 de agosto a las 13 horas, cuando el pueblo participaba en la celebración, Ayuntamiento invitó a la Bastida a la inauguración de la instalación de un monumento en el lugar de los polos en presencia de un numeroso grupo de miembros de la Nafarroa Bizirik y un centenar de personas de vecinos. «Un aurresku permitió a solemnizar el evento, siguió una ofrenda hecha por el Ayuntamiento,» dijo el teniente de alcalde.

Esta no es la primera iniciativa de este tipo en Baja Navarra. Garris tiene también una estela, fruto de la colaboración con Nafarroa Bizirik. «los Castillos y fortificaciones son una buena herramienta para que los vecinos puedan localizar inmediatamente en el paisaje la historia de Navarra y su conquista hace 501 años ,» dice Sergio Iribarren, miembro de Nafarroa Bizirik.

El Ayuntamiento está en contacto con el colectivo hace ya un año, porque «Nafarroa Bizirik lanzó la conmemoración de los castillos y sitios históricos del Reino de Navarra, entre ellos también la Bastide-Clairence», dice Véronique Sallaberry-Auzi.

Desde su presentación en el Ayuntamiento, el proyecto ha ido ganado amplio apoyo. «El Ayuntamiento desea apoyar esta asociación cultural, Nafarroa Bizirik, creada en 2008 para la preparación del 500 aniversario de la anexión de Navarra», continúa Véronique Sallaberry-Auzi.

Además, la colocación de la estela forma parte de un mayor y amplio impulso histórico Iniciado por el Ayuntamiento de La Bastide-Clairence. «Es cierto que el municipio ya había comenzado a trabajar en el patrimonio histórico con motivo del 700 aniversario de la Fundación de la aldea en 2012,», agregó el teniente de alcalde.

Así, desde hace ya tres años se vienen realizado diversas iniciativas por parte del municipio local, con el fin de trabaja en la recuperación de la historia de esta localidad. «En este caso, es una gran oportunidad para establecer vínculos con el sur Navarra», concluye Véronique Sallaberry-Auzi.

El texto de la Estela

La Estela está flanqueada por un texto idéntico en Euskera, Español y Francés sobre los orígenes del pueblo navarro de Bastide y su fundación, firmada por el historiador Iñaki y que acompañamos el texto completo:

«El rey de Navarra Louis le Hutin fundó la ciudad y Clarenza Bastide en 1312 en el lugar donde se encontraba la torre o casa fortificada llamada Nau Peciada.

Esta primera fortaleza fue construida en 1283 para proteger el puerto que proporcionaba acceso a Bayona y al océano por el Aran-Joyeuse, pequeño afluente del gran río Adour. Violentos enfrentamientos entre la nobleza feudal, aprovechada por Francia o Inglaterra, obligaron al rey a construir un «bastida» defensiva en la frontera norte del Reino de Navarra.

Bastide de Clarenza fue construida según el plan de las bastidas con una plaza central. La carta de aduanas concedido a los vecinos licencias para sostener un mercado semanal y dos grandes ferias de quince días al año.»

Ez sargoriak ez Guardia Zibilak errepideetan jarritako kontrolek ez zuten ekidin atzokoan Amaiurren Euskal Herri osotik heldutako ehunka lagun biltzea. Helburua erasoen aurrean herri harresia inoiz baino beharrezkoagoa dela aldarrikatzea zen, eta, bide batez, ezkutuan diren Luis Goñi eta Xabier Sagardoi gazteei sostengua adieraztea.

Goñi eta Sagardoi espetxera itzultzeko arriskuan dauden azken bi euskal herritarrak dira, Auzitegi Gorenak horrela erabakita. Dena den, ehunka herritar egoera berean egon daitezke, datozen hilabeteotan epaiketa ugariri aurre egin beharko dietelako euskal herritarrek.

Hori gogoratu zuen Eleak taldeko kide Zigor Olabarriak 1522an Amaiurren Nafarroako burujabetasunaren defentsan aritu zirenen omenez eraikitako oroigarriaren aurrean. «Harriz harriz, herriz herri» leloa ekarri zuen gogora Olabarriak, herri harresiaren beharra eta helburua laburbiltzen duela nabarmentzeko. Erasoek irauten duten bitartean, herri harresia eraikitzea beharrezkoa izango dela azaldu zuen. «Esperientzia ugari izan ditugu, baina herri harresia oraindik ez dugu eraikita. Estatu oso bat eta bere kolaboratzaileak ditugu aurrean eta herri harresia altxa behar dugu».

Horrekin batera, harresia herriz herri altxatzearen beharra gaineratu zuen Olabarriak. «Egun epizentroa Iruñerrian dugu, Barañainen, Luis eta Xaporen [Sagardoi] kasuak direla eta, baina eraso berriak datoz eta herri guztietan eraiki behar dugu harresia», esan zuen.

Harresia harriz harri eraikitzearen beharra ere aipatu zuen Olabarriak. «Guztion artean egin behar dugu. Batzuetan harritzarrak jarriko ditugu, besteetan harri koxkorrak. Eta ohartzen garenerako herri harresia izango dugu. Eskubideez ari gara eta eskubideak ezin dira garai politikoen mende egon. Aitzakiak bukatu zaizkie. Denboraz kanpo eta logikaz kanpo daude. Salbuespenezko lege eta politikekin amaitu beharra dago. Baita salbuespenezko epaitegiekin ere. Horien ondorioz kartzelan daudenak kalera atera behar ditugu eta ezin dugu onartu beste 200 lagun espetxera eramatea», nabarmendu zuen. «Herri harresian ezinezkoa da kanpotik sartzea. Baina goxoa izango da barruan daudenentzako, eta ekimen ugari abiatzeko giroa sortuko du», erantsi zuen Eleak-eko kideak.

Orain arte izan diren esperientziek ere lekua izan zuten Amaiurren. Gasteizen, Errenterian, Donostian eta Ondarroan atxiloketen kontra egin diren protestako ordezkariak Baztango herrian izan ziren. Bakoitzak harri bat paratu zuen herri harresi berria eraikitzearen ekarpen bezala.

Auzitegi Gorenak libre utzi dituen Maider Caminos eta Aritz Azkona ere Amaiurren izan ziren atzo. Kausa berean zigortu dituzten eta egun ezkutuan diren Goñi eta Sagordoiri besarkada beroa igorri zien Caminosek. «Duela 500 urte Nafarroaren burujabetasunaren defentsan aritu ziren toki beretik Luis eta Xapo ez dituztela eramango esaten dugu. Maite zaituztegu. Zuekin gaude. Gure maitasun eta babes guztia duzue», adierazi zuen.

Caminosek gogoratu zuenez, duela bost urte bederatzi lagun atxilotu zituzten Iruñerrian, eta, ostean, torturak salatu zituzten. Atxilotuetako zazpi espetxeratu egin zituzten, eta, sei, epaitu. Auzitegi Nazional espainolak bost kondenatu zituen eta orain Auzitegi Gorenak biren kontrako sententzia berretsi du. «Horretarako torturapean egindako autoinkulpazioak baino ez dituzte kontuan izan», nabarmendu zuen. Estatu espainoleko epaitegiek ez dutela inolako zilegitasunik jarduera politikoan aritzen diren euskal herritarrak epaitzeko ere gaineratu zuen: «Gorenaren ebazpenaren zilegitasuna ez dugu onartzen».

Horrekin batera, Aritz Azkonak herriak duela hitza azpimarratu zuen, baita herriak epaiketa politikorik ez duela nahi argi esan duela ere. «Planto egiteko garaia heldu da, desobedientziari ekiteko ordua», gaineratu zuen.

Goñi eta Sagardoiren harriak izan ziren atzo jarri zituzten azkenak. Ez ziren Amaiurren egon baina txalo ugari jaso zituzten.

Gara, 28/07/2013