Entrevistas / Elkarrizketak

Jon Oria, Historiador: “Como navarro, no acepto la invasión de Castilla al Reino de Navarra”

jon oria
jon oria



La Navarra que conocemos hoy en día nada tiene que ver con lo que pudo haber sido “el Reino de Navarra en la Europa naciente si sus dos territorios limítrofes, España y Francia, no hubieran conspirado para dividirse los despojos de uno de los reinos europeos más antiguos”, dice el historiador y escritor estellés Jon Oria Oses. Según revela en su libro Navarra es una colonia española y francesa, Castilla y Aragón, con el apoyo de la Inquisición y del Papado, fueron los reinos invasores de Navarra, que nunca ha sido conquistada.

En el libro, escrito ya hace más de 20 años, afirma que Navarra es una colonia española y francesa. ¿Lo sigue siendo ahora?

-¡Lo es! Y España no tiene ningún derecho sobre Navarra. Ahora, después de 20 años, sigo creyendo lo mismo. Castilla, que estaba formada por pastores, dijo un día: “Aquí mando yo”. Y eso sigue siendo así todavía. Voltaire dice que la pasión del dominio es la más terrible de las enfermedades del espíritu humano. Sencillamente, Castilla quería mandar, y buscó razones para hacerlo. Y esta imposición está ocurriendo ahora con muchas cosas. Por ejemplo, si Gibraltar es hoy en día una colonia, Navarra también lo es, al igual que pasaría con Ceuta y Melilla. Mira, Orson Welles, en un momento en los picos del Pirineo, pone un pie en cada lado, estando así en España y Francia a la vez. Con eso, dijo que Navarra no es ni España ni Francia, es Navarra. Es una muy buena cita.

Si no pertenece ni a un país ni a otro, ¿qué ocurrió para que usted diga que es una colonia de ambos?

-Lo que ocurre es que se dividieron Navarra entre los dos países, y la culpa fue de una mujer que se llama Germana de Foix que, celosa de su hermana Catalina, quien se convirtió en Reina de Navarra, se casó con Fernando II de Aragón, y desde allá se hizo llevar a la catedral de Pamplona e hizo que invadieran Navarra solamente para que en Pamplona la llamaran Reina de Navarra. Esto, ocurrió con el beneplácito del pontífice Julio II, que no tenía de pontífice ni la punta del pie. En definitiva, está todo hecho sobre bases que no tienen ningún fundamento histórico. Hoy en día incluso hay sospechas de que se vendió Navarra a Francia y a España.

¿Cómo se vendió un mismo territorio a dos países distintos?

-España, que dominaba una parte de Francia, la Cerdeña, dijo al país franco: “Si tú me das permiso para invadir Navarra, yo cedo la Cerdeña”. Esta es una tesis, pero hay muchas que hablan sobre la conquista de Navarra.

¿Sobre qué otros hechos históricos basa su libro?

-Un libro de un amigo mío habla de cómo Castilla, eterno enemigo de nuestra comunidad, tenía miedo de que Navarra saliera al mar, porque tenía miedo de que le arrebatase toda la Península. No fue así el caso porque Navarra nunca ha invadido ningún territorio. En Navarra, todo lo que había era por tratados, mientras que Castilla fue robando territorios. Y ya es hora de que cambien la Constitución española y que digan que hay que volver a una federación como la que había antes de los Reyes Católicos. Espero que lo hagan, aunque ahí saldrán muchos crímenes franquistas que ocurrieron en estos lugares. Los catalanes son otros que no llegaron a ningún tratado, sino que también fueron invadidos, por lo que ahora tienen todo el derecho a decidir, porque ellos no aceptan aquella invasión. Y yo como navarro digo que no acepto la invasión de Castilla.

Parece que la enemistad entre Castilla y Navarra duró mucho tiempo, y en algunos lugares aún dura.

-Lo que yo me pregunto es cómo Castilla se hizo tan rica cuando solo tenía ovejas. Lo hizo vendiendo tapices y utilizando todo el dinero, en vez de en academias como hizo Navarra, en armas para hacerse con el resto de territorios.

Ante el problema de Navarra que, según afirma en su libro, continúa siendo una colonia, ¿qué soluciones plantea?

-Que los siete se juntaran en uno, que España se olvide de la Constitución, porque no está votada y supone dar marcha atrás en el tiempo. Y le digo a Navarra y a la CAV que ahora se declare independiente, porque nunca fue conquistada.

¿Cree que la historia de Navarra es conocida tal y como realmente fue?

-Te voy a responder con una anécdota. A mí, cuando iba al colegio, la historia me la enseñaron los castellanos, porque todos mis profesores eran castellanos.

El ejemplar

La reedición, sin cambios

La primera vez que se publicó el libro fue en 1994. Ahora, 21 años después, la segunda edición permanece idéntica.

Diario de Noticias, 09/11/2015


 

Angel Aintziburu, ezagutzaren iturri

ANJEL_AINCIBURU
ANJEL_AINCIBURU
Luzaideko semeak biziki maite du bere sorterriaren iragana ikertzea eta une honetan herriko etxeen historia bilduko duen liburua idazten ari da.

“Garrantzia handia du norberak bere herriaren historia ezagutzea”

Ilusioa borborka du Angel Aintziburu Kaminok (Luzaide, 1930). Egun 85 urte ditu, eta 20 urteko gazte baten grina du. Erretiroa hartu zuenetik, herriko historia iker-tzen ibili da, eta une honetan Luzaideko etxeen istorioak bilduko dituen liburua osa-tzen ari da; ezagutzaren arra ezin ase dabil. Euskara du ama hizkuntza, eta urte hauetan zehar euskal hizkuntzaren aldeko hamaika lan egin ditu. Hori dela eta, iazkoan Euskaltzaindiak ohorezko euskaltzain izendatu zuen, euskararen alde egin duen lana aitortzeko xedearekin.

Etxe bakoitzek gordetzen dituzte istorio interesgarriak bere barnean. Hala mintzo da Angel Aintziburu egiten ari den lanaren inguruan. Zahartzaroan sartu berritan hasi zen herriko historia ikertzen, eta une honetan herriaren hastapenetara jo du, Luzaideren bilakaera ezagutzeko ilusioarekin. Antza, hasierako herriak 14 etxe zituen, eta dagoeneko zein-tzuk diren identifikatu ditu historialariak. Aintzibururen sortetxeak ere biltzen ditu kontu bitxiak: “Ene familiaren etxea Buruxuri zen, egungo etxetik airezko bidean kilometro batera dago. Oso aspaldikoa da. Garai batean, bordak eta pentzeak zituen Ondarrolako aldean eta 1530ean, Karlos V.ak Espainia eta Frantziaren arteko muga marraztu zuenean, etxea Espainiako aldean geratu zen eta bordak… Frantziako lurretan. Anitz etxetan geratu zen hori”, nabarmentzen du.

Halere, ez da idazteko makina zaharrean sortu duen lan bakarra. Aurretik beste lan askok ikusi dute argia Luzaideko semearen etxeko liburutegian. Orduak eta orduak ematen ditu bere txokoan. 2002an, esaterako, Luzaiden Gaindi liburua argitaratu zuen Jean Baptiste Etxarren idazle baxenabartarrarekin elkarlanean. “Askotan elkartzen ginen, bertako kontuen inguruan hitz egiteko, eta, halako batean, liburu bat idaztea bururatu zitzaigun”. Handik urte gutxira, 2009an, Luzaiden Gaindi 2 lana argitaratu zuen (azken hau bakarrik idatzi zuen). Biek ala biek, herriko ohitura zaharrak, istorioak, kontakizun bitxiak, bizilagun esangura-tsuak, zein pasarte ezezagunak zituzten ardatz. “Garrantzia handia du norberak bere herriaren historia ezagutzea” dio irribarre-tsu etxeko egongelako eserlekuan eserita dagoen bitartean. Lan horiekin batera, pilotari buruzko ikerketa bat ere egin zuen.

Euskarak eta euskal kulturak ematen diote bizipoza. Bizitzan zehar, hamaika abesti eta bertso ikasi ditu buruz, eta beste hainbeste bildu ditu ahanzturaren sasietatik berreskuratzeko helburuarekin. Luzaidar peto gisa, pazko igandea iristen denean, odolak bor-bor egiten dio Bolantak ikustean. Azaldu legez, egun horretan kanpoan bizi diren luzaidar gehienak itzultzen dira herrira dantzan egitera. “Ni ere ibili nintzen dan-tzan. Lehen, 18 urtetik gorakoek zuten dantzatzeko aukera, baina nik 15 urterekin hasi nintzen” dio pozaren pozez.

Euskal hizkuntzari dagokionez, Aintziburuk dio euskara dezente galdu zela kanpoko jendea herrira bizitzera joan zenean. Hark etxeko hizkuntza du, eta biziki maite du. Hori dela eta, hizkuntza bera iker-tzen ibili da, eta gaurko egunean ere horrela dihardu. “Egungo euskara garbituko balitz, anitz aberastuko litzateke gure mintzamoldea. Bada hitz bat lehenik behar dela kendu, euskaldun zintzoek erabiltzen duten hitza: emakumea. Gurean emaztea dugu. Emakume hitzaren esanahia da izaki bat umea egiten duena. Gure aldean emazteek ez dituzte umeak egiten, haurrak baizik”, azaltzen du. Hala, hizkun-tzaren alde egindako lanarengatik, ohorezko euskaltzain izendatu zuten 2014an. “Nik egiten nuen lana ez zen Euskaltzaindiak estimatzeko adina, baina estimatu nuen anitz”.

Euskara hitzetik hortzera, Luzaideko semeak Iparraldeko Irulegi Irratian eta Pirinioko Irati Irratian parte hartzen du. Azken honetan, garai bateko kontuak zein gaurkoak izaten ditu min-tzagai, eta beti amaitzen du saioa bertso edo abesti ezezagun batekin, entzuleen belarria goxatzeko xedearekin.

Urteak joan eta urteak etorri, aspaldiko joera izan dute herriko seme-alaba askok etxea atzean utzita, ogiaren bila joatea. Aintziburuk, berriz, irmo jarraitu du bere sustraietara loturik , biziki maite baitu bere herria. Orain, bere liburuaren azken ukituak ematen ari da eta guztia aurreikusi bezala irteten bada, udazkenerako ikusiko du argia historialariaren azken lanak. Bien bitartean, euskal hizkuntza aztertzen jarraitiko du. Ahaztuak edo erabiltzen ez diren hitzak hartu eta euskaldunen mintzamoldean txertatuz. Guztia euskaldunen bihotzak, euskarak, luzaroan osasun-tsu egin dezan taupaka.

Diario de Noticias, 27 de Marzo de 2015