Presentación del libro “Recorridos a los castillos del Reino de Nabarra”

Presentacion_libro_recorrido_castillos

Presentacion_libro_recorrido_castillos

Este sabado se presentó el libro-guia “Recorridos a los Castillos del Reino de Navarra” en la Sociedad Cultural Kaskallueta del barrio pamplones de la Txantrea.

En esta presentación, por una parte, desde la iniciativa Nafarroa Bizirik se ha remarcado la importancia de este libro. Fue en Enero del 2012 cuando se colocó el primer mojón en el castillo Atxorrotz de Eskoriatza. Desde entonces se han amojonado 20 castillos del Reino de Nabarra. Con una placa de metro y medio de acero corten, estamos sacando del olvido la memoria de esos castillos, es decir, la memoria de un pueblo que fue conquistado en diferentes ocasiones. En los próximos días se realizarán mas amojonamientos: el 27 de Abril en Puente la Reina y Pueyo, el 18 de Mayo en Iguzkiza, el 8 de Junio en Caseda, …

En el mismo sentido, Juan Mari Feliu, autor principal de este libro, ayudado por un montaje de video producido para la ocasión, realizó un pequeño repaso a los 15 recorridos a los castillos que aparecen en libro. Destacó que son recorridos accesibles, para poder realizar en familia. Para la elección de los 15 castillos, Feliu ha tenido dos premisas. Por una parte, su situación, desperdigados por diversos territorios, ya que los castillos navarros, ademas de en la actual Alta Navarra, los encontramos en otros territorios comno Alava, Vizcaya, Guipuzcoa o la Baja Navarra. Por otra parte, ha querido mostrar diferentes situaciones en las que se encuentran estos castillos: los hay recuperados del olvido a traves de excavaciones arqueológicas o mediante la dinamica popular (el caso de Atxorrotz, Irulegi o Beloaga); pero los hay también muy desconocidos (el caso del castillo de Malvecin en la entrada a Bilbao o el castillo de Zaitegi en Zigoitia). De la misma manera, podremos encontrar los que están situados en altos de montañas (castillo de Gerga en la Peña de Unzue o el de Ohiana en Huarte), y también pueblos fortificaciones (el caso de Bastida en la BajaNavarra). Para terminar, Juan Mari Feliu ha recordado que este libro es el primer volumen de una serie, y que ya se está trabajando en el segundo volumen.

Disfrutamos de la presencia y compañía de “representantes” de los 15 castillos que aparecen en este libro (representantes de los ayuntamientos o de asociaciones culturales de los pueblos a los que pertenecen estos castillos). Tambien con representantes de los partidos politicos adheridos a la iniciativa Nafarroa Bizirik, y de personas que trabajan en torno a ella, por la recuperación de la memoria historica de la Conquista de Nabarra.

A continuación os ofrecemos más informacion práctica sobre el propio libro en si. Para empezar, dos extractos de los sendos articulos historicos que abren el libro, y para terminar la ficha técnica:

Joseba Asiron, profesor de Historia. Extracto del articulo “ A vueltas con un viejo sueño”:

“Juan Mari Feliú, como el resto de hombres y mujeres de la iniciativa 1512-2012 NAFARROA BIZIRIK, ha estado en esos lugares. Ha podido ver amaneceres y atardeceres en los lugares donde se levantaron las viejas fortalezas. Ha visto los mares de nubes desde las ruinas del castillo de Irulegi, y se ha empapado con la langarra en la peña donde estuvo el castillo de Aizita. Ha visto el lento transcurrir del río Irati desde el lugar donde se levantó el milenario castillo de Leguín, fortaleza que estaba ya en pie para el año 924, soportando las razzias de Abd el Rahman III, y ha podido ver sus piedras desparramadas por el suelo. Ha subido hasta el viejo Castellón de Sangüesa, y ha podido comprobar cómo desde allí se controlaba la frontera del río Aragón, manteniendo, a tal efecto, comunicación visual con otros castillos como Cáseda, Aibar, Gallipienzo o Rocaforte. “

Iñaki Sagredo, experto en el sistema defensivo del Reino de Navarra. Extracto del articulo “Fortalezas que defendieron un reino”

“Los castillos no entiende de fronteras modernas. Traspasan los límites territoriales actuales para unir el viejo territorio que antaño se regía por el derecho pirenaico. Quizás sea una lectura de que algo hemos hecho mal.
En 1512, tras la conquista del reino, se procedió a destruir los castillos que podían ofrecer resistencia a los castellanos. El Cardenal Cisneros, promotor de la destrucción, recibió la siguiente carta de su súbdito el Coronel Cristóbal Villaba:
“Navarra está tan baxa de fantasía después que vuestra señoría reverendísima mandó derrocar los muros, que no ay ombre que alçe la cabeza”
«Nafarroako Gazteluetarako ibilbideak» liburuaren aurkezpena

«Nafarroako Gazteluetarako ibilbideak» liburuaren aurkezpena


FICHA TECNICA DEL LIBRO:

libro_recorridos_castillos

-. Idioma: Edicion en bilingüe (euskera-castellano)
-. 200 paginas a todo color.
-. Autores: Juan Mari Feliu, Iñaki Sagredo, Joseba Asiron y Pello Guerra
-. Indice:
. Prologo (Iniciativa 1512-2012 Nafarroa Bizirik)
. Mapa de la Conquista de Nabarra
. Mapa de los principales castillos
. “A vueltas con un viejo sueño”. Articulo de Joseba Asiron, profesor de Historia.
. “Fortalezas que defendieron el Reino”. Articulo de Iñaki Sagredo, experto en el sistema defensivo del Reino de Navarra.
. Recomendaciones “Antes de empezar a andar”. Juan Mari Feliu, mendizale.
. 15 recorridos: Zaitegi, Untzueta, Malvecin, Atxorrotz, Beloaga, Mendikute, Irulegi, Irurita, Castellon de Sangüesa, Orarregi, Ohiana, Gerga, Ibero, Bastida y Garruze. Juan Mari Feliu, mendizale.
-. Precio: 15 euros (+ 3 euros por gastos de envio)
-. Punto de venta: Calle Mañueta 2, bajo. Iruñea (oficina de la iniciativa Nafarroa Bizirik)
-. Pedidos: info@1512-2012.com

Diario de Noticias, 21/04/2013



Texto de la presentacion de Juan Mari Feliu, autor del libro

POR QUÉ NACE UNA COLECCIÓN DE LIBROS PARA CONOCER EL SISTEMA DEFENSIVO DEL REINO DE NAVARRA?

Durante la campaña realizada el pasado año 2012, con motivo del 500 aniversario del inicio de la Conquista de lo que quedaba del reino de Nafarroa, se produjo una importante movilización de personas en torno a este hecho.

Durante 2012 se han instalado unos veinte monolitos conmemorativos en distintos lugares de Euskal Herria con actos festivos, charlas de historiadores, etc. como testimonio de lo que hace 500 años el sistema defensivo del Reino de Nafarroa fue arrasado por los invasores castellanos.

Algunos de ellos, sus ruinas están siendo desenterradas y restauradas, la gran mayoría de manera altruista en “auzolan”. Los monolitos de la memoria, muchos de ellos con gran esfuerzo, han sido instalados en roquedos inaccesibles y otros en lugares de fácil acceso.

La acción de la recuperación de la memoria mediante estos primeros veinte monolitos ha sido ampliamente participativa, anunciada por los medios de comunicación. La campaña no tiene plazo de caducidad hasta 2022, tras la sublime batalla de Amaiur

No hemos querido dejar abandonados en sus pedestales roqueros, en cumbres, collados o en los fondos de los valles estos símbolos de la memoria. Sobre todo olvidados por el gran público. Por ello una vez más y de manera altruista, con el sentido del “auzolan”, nos hemos comprometido desde “Nafarroa Bizirik” facilitar al publico el acceso a tocar con sus manos esos restos de piedra que rezuman la historia de la vieja Navarra. En este primer volumen que presentamos hoy en Iruñea daremos la primera oportunidad de caminar hacia esos lugares olvidados.

Los recorridos, profusamente detallados, están abiertos a todo el público, en formato circular partiendo del pueblo donde se encuentran estos vestigios del pasado. Yendo en familia, con amigos, grupos escolares, de la tercera edad etc. no sobrepasan las tres horas. Además se encuentran señalizados y se ha procurado que los itinerarios tengan un contenido naturalístico y de patrimonio histórico. Mapas, una microficha técnica, como llegar y un apartado para ver lugares de interés en la zona, tiene finalmente en dos de las diez páginas de cada itinerario un trabajo sobre historia de la mano del periodista Pello Guerra.

Como complemento, desde la publicación de este primer volumen se ha previsto un programa de excursiones guiadas por expertos a lo largo del año, organizado por Nafarroa Bizirik. Su inicio tendrá lugar a finales de septiembre y se irán desarrollando conforme se vayan publicando los siguientes volúmenes.

Juan Mari Feliu



‘Nafarroako Gazteluetarako ibilbideak’
Gazteluak bisitatuz historia ezagutu

Berria, 2013-04-23. ‘Nafarroako Gazteluetarako ibilbideak’ izeneko gida liburua argitaratu du Juan Mari Feliuk. Mendizaletasuna eta historia uztartu ditu: Nafarroaren konkistan euskarri izan ziren hainbat gazteluren xehetasunak bildu ditu.

Mendiko oinetakoak jantzi, oinez abiatu, eta metroak aurrera egin ahala, mendeetan atzera egiteko aukera paregabea izango du aurrerantzean hala nahi duen orok. Nafarroako Gazteluetarako ibilbideak izeneko gida liburua argitaratu berri du Juan Mari Feliu idazleak, Nafarroa Bizirik egitasmoaren barruan. Nafarroako Erresumaren konkistan euskarri izan ziren hainbat gaztelu dira protagonista liburuan. Zehazki, hamabost gazteluren inguruko xehetasunak bildu ditu Feliuk 200 orritan. Historia herritarren eskura jartzea izan du helburu: «Herritar askok ez dakite nondik gatozen ere, eta egoera horri buelta eman behar diogu. Gazteluetako harriak gure eskuekin ukitzeko aukera eskaintzen du liburuak».

Nafarroako Erresumaren historia gertu-gertutik ezagutzeko aukera izango dute irakurleek, beraz. Mendiko haize freskoa arnastuz, gainera: «Liburua ezin daiteke etxean eserita irakurri. Irakurlea derrigortuta dago gazteluak bisitatzera. Mendizaletasuna eta historia uztarri berean lotzen ditu liburuak», adierazi du Feliuk. Gazteluetarako ibilaldiak Feliuk berak idatzi ditu; hamabost, guztira: Zaitegira, Untzuetara, Malvecinera, Aitzorrotzera, Beloagara, Mendikutera, Irulegira, Iruritara, Zangozako Castellonera, Orarregira, Oihanara, Gergara, Iberora, Bastidara eta Garruzera.

Gaztelu bakoitzaren ibilbideari bi orriko historia erantsi dio, berriz, Pello Guerra historialariak -Iñaki Sagredo eta Joseba Asiron historialariek ere parte hartu dute liburuan-. -Dokumentazio lana aurrez egina zegoen. Gehienbat ondorioak idatzi ditut nik-, adierazi du Guerrak.

Gazteluak aukeratzerako garaian, bi irizpide izan ditu kontuan Feliuk. Alde batetik, hainbat lurraldetan sakabanaturik egotea, eta, bestetik, gazteluen askotariko egoerak erakutsi nahi izatea. Besteak beste, badira indusketen bidez zein auzolanari esker ahanzturatik berreskuratu dituztenak (Aitzorrotz, Irulegi, Beloaga…), erabat ezezagunak ere ez dira falta (Bilboko Malvecin gaztelua, Zigoitiko Zaitegi…). Modu berean, mendi tontorretan daudenak ere bisitatu ahalko dira: Untzuetako Gerga eta Urdiaingo Irurita, esate batera. «Herri gotorlekuak izan ziren gazteluen nondik norakoak ere sartu ditut gida liburuan: Nafarroa Beherako Bastidarenak, adibidez», esan du Feliuk.

«Gerorako, iragana ezagutu»

Bistan denez, denetariko gazteluetan barrena ibiltzeko parada dute herritarrek. Feliuren hitzetan, guztiek dute ezagutu beharreko altxorraren bat, eta ahalik eta gaztelu gehienetara joaten saiatu beharko luke jendeak. Irulegira, behintzat, bai: «Beste gaztelu batzuek ez bezala, Irulegik ez zuen 1512ko konkistan parte hartu, eta agian, horregatik, ospe gutxiago dauka, baina oso garrantzitsua izan zen bere garaian. Pirinioetako hegoaldeko bideak kontrolatzeaz gainera, Iruñerriko eskualdearen mugak ezartzen zituen XIII. mendean».

Halako informazioa eta gehiago aurkituko du irakurleak liburuan. Guerraren esanetan, bat baino gehiago harrituta ere geratuko da, ez dakizkien kontuak irakurriko dituelako: «Liburuan ageri diren gazteluak ez daude Nafarroan soilik, Euskal Herri osoan baizik. Orduko Nafarroako Erresuma oraingo Nafarroa baino askoz handiagoa zen. Ordea, Gaztelaren konkistaren ondorioz murriztuz joan zen». Jende askok oraindik ez dauka historia horren berri, Guerraren esanetan, eta, horregatik, uste du ezinbestekoa dela liburua eskutan hartuta ibilaldiak egitea: «Politikari askori ere komeniko litzaioke ibilaldiak egitea. Oraindik bada Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa Nafarroako Erresumaren parte izan ez zela esaten duenik!». Geroa eraikitzeko, gainera, derrigorrezkotzat jotzen du iragana ezagutzea: «Gazteluak konkistaren biktima izan ziren; beraz, sekulako balioa dute. Etorkizuna eraikitzeko historia ezagutu behar dugu lehenbizi».

Eta historia ez ezagutzeko ez dago inolako aitzakiarik, edonork egiteko moduko ibilaldiak prestatu baititu Feliuk. Asko jota, hiru ordukoak. «Familiarekin edo lagunekin joateko aproposak dira. Igande baterako ez dago plan hoberik». Xehetasun guztiak liburuan idatzi ditu: zenbateko bidea dagoen, nondik joan behar den, mapa bat, zein arropa komeni den eramatea, inguruan jatetxerik edo antzekorik ba ote dagoen… «Paisaia kontuan hartzen ahalegindu naiz, eta toki politak hautatu ditudala iruditzen zait. Gaztelu gehienak kultura aldetik aberatsak ere badira».

«Ongi ari gara lanean»

Gaztelak Nafarroako Erresuma konkistatzeko, gotorleku, dorre eta gaztelu guztiak eraisteko agindu zuen. Erabaki horrek asmo bikoitza zuen: batetik, Nafarroa babesgabe uztea, eta, bestetik, herritarren artean etsipena zabaltzea. Gaztelakoen teknika oso eraginkorra izan zen, Feliuren arabera, orain gutxira arte inor gutxik ezagutzen baitzuen Nafarroako Erresuma zaharra defenditu zuten gazteluen sarea. Ordea, gogor ari dira lanean, eta hori guztia argitara ateratzeko, hamaika egitasmo abiatu dituzte azken urteetan. Iaz, esate batera, erresumako gazteluak identifikatzeko mugarriak jarri zituzten hainbat tokitan. Orain gida liburua plazaratu dute, eta gerora ere bide beretik jarraituko dute: «Irailean txangoak egiteko programa bat argitaratuko dugu».

Gaztelu bakoitzari buruzko informazio zehatza eskainiko dio liburuak irakurleari.


Iñaki Sagredo. Historialaria
«Egungo lurraldeen mugen gainetik daude gazteluak»

Nafarroako Erresumako gazteluei buruz inor gutxik jakingo du Iñaki Sagredok baino gehiago (Irun, Gipuzkoa, 1967). Erdi Aroan hainbat gaztelu egonagatik, orain urte batzuk arte ahanzturan zeuden ia denak. Hain zuzen ere, Sagredok liburu bat kaleratu zuen arte: Nafarroa. Erresuma defenditu zuten gazteluak. Lan itzela egin zuen, gazteluetako historia eta bizimodua nolakoa zen ekarri baitzuen gogora. Orain, berriz, Nafarroako Gazteluetarako ibilbideak liburuan parte hartu du. Urteetan bildutako jakinduriatik abiatuta, konkistan garrantzitsu izan ziren gazteluen nondik norakoak idatzi ditu.

Zehazki, zer gogoeta egingo du zure artikulua irakurtzen duenak?

Hiruzpalau orri besterik ez dut idatzi. Hortaz, oinarrizko kontuak aipatu ditut. Gehienbat gazteluetako tipologia nolakoa zen azaldu dut: nola eraikita zeuden, zer zentzu zeukaten, defentsarako nola egituratzen ziren, nolako funtzionamendua zuten… Ehunen bat gaztelu egon ziren Nafarroako Erresuman Erdi Aroan. Printzesarik gabekoak ziren gehienak, baina bazituzten zelatariak, inguruko herrietako morroiak asko, eta txandaka ibiltzen ziren zaintza lanetan. Halako kontuak bildu ditut. Sekulako utzikeria egon da denbora luzez gazteluen gaiaren inguruan, eta konkistatzaileek desegin nahi izan zuten memoria altxatzea da nire helburu nagusia.

Zalantzarik gabe, helburua betetzen ari zara.

Hala dirudi. Jende asko ari da lan horretan, eta bide berean jarraitu behar dugu. Gida liburuarekin jendeak gazteluetarako bidea hartzea espero dugu. Historia ezagutzeko aukera ederra da, eta mendira buelta bat egiteko ere bai. Ibilaldietan hainbat kontu interesgarri ikusteko eta ikasteko aukera dago. Esate batera, igar daiteke gazteluek ez dutela gaur egungo mugen berri. Gazteluek lurralde zaharra batzen dute, egungo lurraldeen arteko mugen gainetik.

Dena lerrokatuta antolaturik zegoen, beraz.

Batez ere ibarrak menderatzen zituzten muino eta mendilerroetan eraiki zituzten bastioiak, elkarrengandik begi bistan. Ebrotik Lizarraraino, denak bisualki komunikatuta, eta Lizarratik Iruñeraino, berdin. Mendeetan, horrek balio izan zuen, baina artilleria nagusitu zenean, harkaitzetako gazteluak zaharkitu egin ziren.

Gaur egun, berriz, gaztelu gutxi geratzen dira zutik.

Gaztelarrek eraitsi egin zituzten ia denak, eta geratu ziren harriak galdu egin dira. Asko ostu egin dituzte, eta sasiak hartu ere bai. Eraikin horiek mantendu izan balira, ondare historiko, turistiko eta kultural ikusgarria izango genukeen gaur egun. Europako beste hainbat tokitan badaukate aberastasun hori; gurean, zoritxarrez, ez.

Gazteluak berreraikitzen lan handia al dago Euskal Herrian?

Nik nahi baino eraikin gutxiago daude berreraikitzeko moduan. Gainontzeko gazteluen oinarriak berreskuratzea posible da, baina, dokumentatu eta ondoren ibilbideak eta antzekoak egiteko. Oinarriak hor daude beti, eta horretan ari gara egun.