Maravillas Lamberto, 85 urte geroago inoiz baino biziago dago Larragako loretxoa
1936an altxatutako faxistek bereziki zigortu zuten Nafarroa eta egin zituzten krimenen artean nabarmentzen denetako bat da Maravillas Lambertorena, 14 urterekin bortxatu, hil eta txakurrengana bota zuten neskatxarena. 85 urte geroago, herriaren oroimenean dago.
Maravillas Lamberto Lizarra eta Tafalla arteko herri txiki batean, Larragan, bizi zen 14 urteko gaztetxoa zen. Bere aita, Vicente Lamberto, UGT (Unión General de Trabajadores) sindikatuko militantea zen. 1936ko abuztuaren 15ean, espainiar Errepublikaren aurkako estatu-kolpe saiakeratik hilabete eskasera, Guardia Zibilak ostikoz bota zien etxeko atea, Vicente atxilotuta eramateko. Maravillasek, hiru ahizpetan nagusienak, aitari lagundu nahi izan zion eta Larragako udaletxera eraman zituzten biak.
Aita giltzaperatu egin zuten; alaba, aldiz, hainbat aldiz bortxatu zuten. Biak hil zituzten gero eta haurraren gorpu biluzia txakurrei eman zieten. Atzo 85 urte bete ziren krimen anker horretatik, baina sare sozialetan islatu zenez, herriak ongi gogoan du Larragako loretxoa.
Memoriaren lege ausarta zor
Besteak beste, Bel Pozueta Altsasuko ama eta Madrilgo Kongresuko EH Bilduko diputatuak «Orreagako garaipena eta Maravillas Lamberto Nafarroako memoriaren bi adierazpen bizi» direla idatzi zuen Twitterren. «Urteetan isilarazitakoen memoria ahanzturan eror ez dadin, memoriaren lege ausarta zor diegu bizia galdu zuten guztiei, egia, justizia eta erreparazioa bermatzeko», adierazi zuen.
Kongresu bereko bertze diputatu batek, ERCko Gabriel Rufianek, honako txioa plazaratu zuen, gaztelaniaz: «Faxista batzuek sindikalista bat eta haren alaba eraman zituzten beren etxetik. Udaletxean, alaba bortxatu egin zuten aitaren aurrean. 14 urte zituen. Biharamun goizean erail zituzten. Neskatxa txakurrengana bota zuten. Maravillas eta Vicente Lamberto zuten izena eta gaur 85 urte bete dira».
Lambertotarren familiaren tragedia ez zen han amaitu. Paulina Yoldi amak herritik ihes egin behar izan zuen bi alaba txikiekin, 10 urteko Pilar eta 7ko Josefinarekin. Azken hau komentu batean sartu zen ikasten ahalko zuen esperantzan, baina 30 urtez esklabo gisa tratatu zuten. Pakistango Karatxira eraman zuten eta ez zioten itzultzen uzten.
Azkenean lortu zuen Iruñera etortzea. Bertan, Paris 365 jatetxe sozialean lan egin du boluntario bezala eta erreferente izan da memoria historikoaren aldarrikapenean. Bere aitaren gorpua ez dute oraindik topatu eta 2012ra arte itxaron behar izan zen Larragako Udalak oroimen plaka bat jar zezan behintzat. Joan den irailean estreinatu zen “Florecica” dokumentalean kontatzen da historia latz hau.
Balentzia eta Berri Txarrak
Fermin Balentzia kantautore nafarra izan da Maravillasen oroimena lau haizeetara zabaltzen gehien lagundu dutenetako bat, Youtuben kasik 160.000 ikustaldi dituen balada hunkigarri baten bidez. Estilo erabat desberdin batekin, urte batzuk geroago Berri Txarrak Lekunberriko talde arrakastatsuak “Maravillas” abestia kaleratu zuen “Payola” diskoan (2009).
Inposatutako hamarkadatako memoria faltaren ondotik, Maravillas Lambertok kale bat du gaur egun Iruñean, Joseba Asironen gobernu taldearen ekimenez. Alde Zaharreko gaztetxeari ere izena eman zion. 85. urteurren honetan, beraz, bere oroimena inoiz baino biziago dagoela erran daiteke.
Maravillas Lamberto, 85 años y un recuerdo que nunca caerá en el olvido
Nafarroa fue territorio castigado con especial ensañamiento por los fascistas alzados en 1936. Dentro de su catálogo de crímenes, el de la niña Maravillas Lamberto –violada, ejecutada y arrojado su cuerpo a los perros– causa espanto. Este 15 de agosto no ha pasa desapercibido el 85 aniversario.
Maravillas Lamberto era una niña de 14 años que vivía en Larraga, una pequeña población de Nafarroa ubicada a medio camino entre Lizarra y Tafalla. Su padre, Vicente Lamberto, militaba en la Unión General de Trabajadores (UGT).
El 15 de agosto de 1936, casi un mes después del intento de golpe de estado contra la República española, la Guardia Civil se personó en su casa para llevárselo detenido. Maravillas, la mayor de tres hermanas, pidió acompañar a su padre. Fueron llevados al Ayuntamiento de Larraga.
Encerraron a Lamberto bajo llave y a la niña la subieron a las dependencias superiores, donde fue violada repetidas veces. Ambos fueron luego ejecutados y el cuerpo desnudo de la niña fue arrojado a los perros, para que la devoraran. Hoy se cumplen 85 años, pero el recuerdo de esta iniquidad, de este crimen inhumano, se mantiene vivo, como se ha podido comprobar en redes sociales a lo largo de este domingo.
Gara
