Archivo del mes: junio 2013

Noain 2013: política con memoria

El 30 de junio del año 1521 las patrióticas tropas nabarras formadas por entre 8.000 y 10.000 hombres y capitaneadas por el joven señor de Asparrots, se enfrentaron valientemente y en campo abierto a un numeroso contingente de tropas invasoras españolas que alcanzaban los 30.000 hombres, además de contar en sus filas con varios señores autóctonos, indudablemente traidores y ciertamente desertores de su condición nacional nabarra.

La batalla fue larga y muy sangrienta, cayendo finalmente la victoria del lado del invasor español. Esto fue gracias primordialmente al trabajo realizado por la artillería imperial española, numerosa y superior a la nabarra. Al anochecer más de 5.000 patriotas nabarros yacían tendidos muertos en los campos comprendidos entre Ezkirotz, Noain y Barbatain. Tras la batalla, los españoles encargan al desertor nabarro y nuevo patriota español Francés de Beaumont, la tarea de hacer rendir una vez más tras 1512 la capital del Reino de Nabarra, Iruñea, otorgándole sin ningún tipo de cautela y recato, la autoridad necesaria para conseguir dicho objetivo militar.

A pesar de la continuidad independiente y soberana del Reino o Estado de Nabarra al norte del Pirineo hasta el año 1620, la libertad de los vasco(ne)s surpirenaicos ese día llegó a su fin.

Para nosotros, desde la Comisión Soberanista de Nabarra (NBK-CSN), y suponemos que para el resto de legitimistas, soberanistas, independentistas y estatalistas nabarros y nabarras de hoy, es un honor recordar el valor patriótico de esos leales nabarros que dieron sus vidas por la libertad de la Patria Nabarra.

Un recuerdo que permanece muy presente y vivo en nuestro recuerdo, en nuestra memoria histórica, obligándonos a mantener en pleno año 2013 su querella vigente para la recuperación de la plena soberanía para nuestro Estado y la libertad de la Nación Nabarra. A nosotros los nabarros y nabarras de hoy, nos avergüenza que muchos de nuestros compatriotas, hombres y mujeres, no conozcan lo sucedido ese fatídico día del año 1521 y su principal consecuencia, la actual falta de libertad para los nabarros y nabarras.

A pesar de la actual y más que meritoria labor en materia de recuperación de la memoria histórica, bien a través de empresas, grupos culturales y/o asociaciones diversas de nuestro País, la sociedad nabarra continúa narcotizada y por ende sojuzgada, por la perenne labor colonizadora del Reino de España y también de la República de Francia que ejercen sobre la misma. Pero lo que es una auténtica vergüenza para los patriotas nabarros y nabarras, es la ocultación de este importantísimo acto por medio de los gobernantes de la colonial Comunidad Foral y española de Navarra.

Una ocultación clara, patente y ciertamente reflexionada, buscando únicamente mantener el actual sometimiento, desunión y subordinación del Pueblo Nabarro. Un sometimiento militar, político, jurídico, económico, religioso, lingüístico y cultural continuado, para así esclavizar totalmente a los nabarros y nabarras que aún mantenemos nuestro espíritu libertario y nuestras mentes descolonizadas. Aunque estos agentes extranjeros, imperialistas y colonizadores intenten ocultar nuestro trabajo continuado y libertario, nosotros y nosotras seguimos recordando a nuestros antepasados, aquellos y aquellas que físicamente vivieron en libertad y que conocieron la auténtica autonomía, la efectiva independencia y la verdadera soberanía que ello significa.

Aunque esos nombrados como navarreros o más bien si lo preferimos navurros hispaniarum, menosprecien aquella valiente acción de nuestros bravos antepasados, deben saber que para los realmente nabarros y nabarras su lucha no fue en balde. Para nosotros y nosotras son un ejemplo de patriotismo y por eso debemos recordarles. Hay que honrarles.

También por todo ello, en la Comisión Soberanista de Nabarra (NBK-CSN) nos forzamos a mantener viva su memoria para las generaciones venideras, a través de un verdadero esfuerzo libertario en nuestras acciones diplomáticas a nivel internacional y a través de unos continuos actos innegablemente independientes, con una actitud ciertamente soberana ante las impositoras políticas emanadas desde los imperios colonizadores del Reino de España y de la República de Francia, y de las instituciones coloniales impuestas por ellos a lo largo y ancho de nuestra real geografía, tanto histórica como política.

Gora Nabarra askatuta! Gora Nabarra osoa! Gora Nabarra Estatua!

Iñigo Saldise Alda, Secretario General de NBK-CSN

Euskal kantuaren sekretuez

oldarra_abesbatza

oldarra_abesbatza
Euskal kantuaren berezitasunak aurkitu nahian tesia egin du Marie Hirigoien-Bidartek, azkenaldian galtzen ari den kantuaren jatorriko askatasunak baloratuz bide batez; ostiralean mintzaldia dauka Hazparnen

Nora Arbelbide Baiona

Jean-Michel Bedaxagarrek «makur» kantatzen duelakoan daude batzuk azkenaldian. Bedaxagarrek bizi damu horrekin bururatzen du bere tesia Marie Hirigoien-Bidartek. Makur kantatzen duela, ezetz, inondik ere, baina agian, belarriak ez direla gehiago gai entzuteko bere kantu hori, bere ñabardura eta askatasun horiek. Tesiarekin, euskal kantu horren balioaz jabetzea ere badu xede Hirigoien-Bidartek, hain zuzen. Irailean aurkeztu zuen Le chant basque monodique (1897-1990) : analyse musicologique comparée des sources écrites et musicales (Euskal kantu monodikoa (1897-1990): musika iturri eta iturri idatzien musikologia analisi konparatua). Izenburu luzea, lan luzearen lekuko, Eusko Ikaskuntzak Baionako hiriarekin saritu ziona. Ostiral honetan Hazparnen azalduko du 20:30ean, Eihartzea etxean, izen bereko elkarteak gonbidaturik. Eta preseski, Jean Mixel Bedaxagar kantaria izanen du lagun, baita kantatzeko askatasun horren lekuko den hazpandarra ere: Beñat Loiatho.

Ez bada lehena izan Hirigoien-Bidart euskal kantua ikertzen, bere berezitasuna da, orain arte egin dena berriz hartu izana, garai bakoitzeko idatzia zegozkion soinu grabatuei konparatuz, ahal zenean. Eta hori, musikaren ikuspegitik, musikologiak gaur egun eskaintzen dituen tresna zehatzak lagun. Objektibotasun bat helburu. Eta horrelakorik ez zen nehoiz eginik izan, hain sakon.

Hori bai, beti aspaldiko galdera buruan: zer ote euskal kantua? Berezitasunik ba ote? Edo, Hirigoien-Bidartek, laguna duen Pantxix Bidart kantariarekin egin zenbait gaualditan galdetzen duen bezala, Madonnak euskaraz kantatzen duelarik, euskal kantua ote? Euskarak egiten du euskal kantua? Ala ba ote da besterik? Galdera horiei erantzun zenbait aurkitu dizkie Hirigoien-Bidartek. Baina oraindik anitz ikertzekoa badela argi du ikerlariak, bereziki hizkuntza eta kantuaren arteko lotura horietan. Nola hizkuntzak eragiten duen ahotsaren tinbrean eta. Horri begira, artxibatze lan bat abiatua du ikerlariak, Baionako Iker zentroarekin, besteak beste.

Erantzun berrien zain, orain arte jakin dena eta Hirigoien-Bidartek tesian berresten duena da XIX. mendetik gaur egun arte, hots, beti azpimarratua izan dela euskal kantuan tonu laurdenak daudela. Tonu laurdena, erran nahi baitu, piano bat hartu eta, tekla zuriaren eta beltzaren arteko nota hori, bien erdian litekeen hori, agertzen ez dena pianoan. Pianoak, beste instrumentu anitzek bezala, nota finkoak baititu, gama jakin baten lekuko.

Norma erabaki zenetik

Musika ez baita beti gama finko bakar batean oinarritu. Erdi Arotik Sebastian Bach (1685-1750) arte, nonbait han, musika gama anitz zegoela gogoratzen du Hirigoien-Bidartek: «Nehor ez zen doinuan ezarria, herri batetik bestera ere ez». Eta ondorioz, elkarrekin musika jotzeko, doinuan ezartzeko bazuten lan. Bachen garaian, Pianofortea asmatu zuten, ordea, nota guztiak jotzekoa ematen zuena, beste guztiekin doinuan ezartzeko gisan: «Ideia bikaina zen, baina une baten buruan, erabakitzen dute hori izanen dela norma, eta ez besterik».

Eta horretan gaude oraindik. Normak baldintzaturik, nonbait. Baina berez, nota finkatu horiek baino nota gehiago dago: «Ahantzi, galdu direnak, usatu baikara tresna modernoekin». Eta horiek dira gaur egun oraindik noiztenka entzuten euskal kantarien artean, eta delako belarri batzuentzat «makurrak» direnak. Baina alta, zuzenak direla erakusten du Hirigoien-Bidartek. Tesirako analizatu kantuetan nota berezi horiek beti berak direla aurkitu du: «Gradu mugikorrak dira, gaurko musikak nahi lituzkeen notak baino apalago edo gorago direnak. Baina ez dira makurrak, instalatuak dira. Transmisio bat badago. Nota horiek ez dira kasualitateak. Fenomeno berak aurkitzen dira Euskal Herritik kanpo ere bai. Beti gradu berak dira aurkitzen direnak tradizio hori atxiki duten kulturen baitan». Arabiar kantuetan, adibidez. Non, ahozkotasuna eta nota finkorik ez duten instrumentuekin ari baitira. Eta Euskal Herrian ere, zehaztekoa da, bide beretik, nola txirula, gero eta nota finkatuagoak emateko gisan fabrikatzen duten, instrumentuaren eta horrek laguntzen duen askatasuna, nonbait, mugatuz. Ber gisan, euskal koruek, kantua baloratu, maitatu eta maitarazten badute, koruaren baitako harmonia beharrak, ahotsaren askatasun indibidual horiei atea hetsi ere egiten die, nota formatuetatik ateratzeko aukerak kenduz.

Burmuinak bere musika du

Burmuinek belarriei eragiten diela berresten du Hirigoien-Bidarten lanak: «Gure burmuinak soinuak interpretatzen ditu. Entzun dezakezu bibratoaren behereko nota edo gainekoa. Zure burmuina kapaz da soinua egokitzeko gaineko notara, zuk gaineko nota hori entzun nahi duzulako. Hori frogatua da». Bibratoa, hau da, ahotsa nolazpait dantzatzen delarik nota bat luzatzerakoan. Gure burmuina daukagun kulturak eragiten du, baita zer emoziotan gauden ere, egun txarra, egun ona, iratzarria, akitua…

Eta euskal kantuaren ikerketaren historian hori ere agerian dago. Hirigoien-Bidartek, 1900, 1913, 1927, 1947, 1960 eta 1990 urteetako ikerketak hartu ditu mugarri. Aldi bakoitz, lan sakon eta baliosak egin baziren, inpresioak ziren notatuak, jakinez garai anitzetan grabaketarik ez zutela: «1900. urtean entzuten zutena egokitzen zutela erraiten zuten. Pentsatuz kantaria nahasi zela, eta, beraz, aldatzen zioten nota. Beren kulturaren arabera pentsatzen zuten ez zela posible horrela kantatzea, orduan, segur aski beste hori nahi izan zuela kantatu pentsatzen zuten». Gehiago dena, ikerketak beti izan dira garaiari erabat errotuak: «Testuinguru politiko eta kulturalen arabera euskal kantuaren kontzeptua erabili da gauza batzuen erraiteko». Adibidez, XX. mende hasieran euskal musika bat bazegoela zuten xedea. 1917-1920 inguruan, euskal musika zinez biziki originala zela zuten frogatu nahi.

Hirigoien-Bidartek berak ez du horrelako xederik izan, baina halere, burmuinaren eragin horren arazoari behar izan dio aurre egin, kantu zaharrak entzuten ari zela eta, egin behar izan duen transkripzioa «amets gaiztoa» izan dela aitortu du. Kontserbatorioko irakasle batek lagundurik alta: «Belarri absolutu bat duena. Baina nota bat hartzen duelarik kantariak, emeki-emeki apaltzen duena, hasieran fa bat bezala entzuten genuen hori, fa diesea gisa ere entzun genezakeen azkenean».

Baina fa diesearen edo beste ororen gainetik, Hirigoien-Bidartek nahi duena da sinpleki, galtzear dagoen praktika hori baloratu eta askatasun indibidual horren itzulera laguntzea, kantua bereziki «joko» bat dela oroitaraziz. Hala dihardu Pantxix Bidartekin kantaldietan. Tesiko teoriak praktikan jarriz, arriskuak hartuz, probokatuz, beren burua bustiz, eta bide batez publikoarena ere bai, batzuetan harridura sortuz, eta anitzetan plazera.

Berria, ekainak, 22